वि . सं. २०७८ : नेपालको संविधान २०७२ द्वारा नेपाललाई सङ्घीय राज्यमा रूपान्तरण गरी देशको भूभागलाई विभिन्न प्रशासनिक एकाइमा विभाजन गरिएपछि बनेको सात प्रदेश मध्यको एक बागमती प्रदेशको एउटा जिल्ला हो दोलखा । दोलखा र आनन्द प्रसाद पोखरेल परस्परमा अभेद छन्,सरुप छन्,अनन्य छन् । वि.सं. २०१६ मा दोलखा जिल्ला तामाकोसी गाउँपालिका जफेमा जन्मिएका पोखरेल एमाले केन्द्रिय सदस्य, बागमती प्रदेश पार्टी कमिटी अध्यक्ष एवं पूर्व पर्यटन मन्त्री हुन् । सानैदेखि क्रान्तिकारी र परिवर्तनशिल विचारधारा भएका पोखरेलमा कम्युनिस्टको विकल सुरस वि.सं. २०२९ सालमा अनेरास्ववियुमा आवद्धता जनाइसकेपछि औपचारिक रूपमा भयो । वि.सं. २०३४ मा अखिल नेपाल क्रान्तिकारी कोअर्डिनेसन केन्द्र मालेमा संलग्न तथा वि.सं. २०४० मा संगठित सदस्यता लिएका पोखरेल वि.सं. २०४३ मा तत्कालीन नेकपा मालेको दोलखा जिल्ला कमिटी सदस्य भएपछि कम्युनिस्ट राजनीतिमा पूर्णरूपमा होमिए । सरल स्वभाव भएका पोखरेल किसान,मजदुर तथा निर्धनिसँग सहजीकरण गरिरहने र त्यो वर्गको पहुँचमा रहिरहनसक्ने एवं भावना बुझ्नसक्ने नेता हुन् । छोटो समय मन्त्री हुँदा धेरै नवीन कार्यहरुको सुरुवात गरेका पोखरेलले नै निर्माण सम्पन्नताको चरणमा रहेको राष्ट्रकै गौरवको आयोजना अप्पर तामाकोसीको प्रमुख अभियनताको रूपमा सुरुवाती पहल गरेका हुन् ।

नेपाललाई बुद्ध दर्शनको उद्भव थलोको रूपमा घोषणा गर्ने पोखरेल पुरातात्त्विक महत्त्वका सम्पदाको पुनर्निर्माणको प्रमुख नेतृत्वकर्ता पनि  हुन् । कुसल पार्टी संगठनकर्ता तथा कार्यकर्ता र जनतासँग प्रत्यक्ष संवादमा रहने पोखरेल सरल जीवनशैली मनपराउने शालीन बौद्धिक एवं किसानका नेता हुन् ।

जनताको घर घरमा सरकार भन्ने अवधारणा अनुरुपको व्यवस्थाको प्रोक्त ध्वनिको उपज बन्यो संघीयता । जनताको नजिकमा गएर जनतासँगै बसेर जनइच्छा बमोजिम जनताका सबै कार्य गर्न राष्ट्रिय एकता र अखण्डता थप बलियो बनाउन भनी गठित कम्युनिस्ट सरकारको मध्यमाहरण भएपछि हालसालै प्रजातान्त्रिक विचारधारालाई अनुसरण गरिरहेको नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा गठबन्धन सरकार  छ । कांग्रेस नेतृत्वको यो सरकारले राष्ट्रियता, अखण्डता, सार्वभौमिकता, समृद्धि एवं स्वाभिमानको निम्ति कस्तो भूमिका निर्वाह गर्छ त्यो भने हेर्न बाकी छ । यद्यपि एमाले अध्यक्ष ओली नेतृत्वको बामगठबन्धन सरकार केहि अत्यन्तै राष्ट्रको गरिमा बढाउने अविस्मरणीय काम गरेर बिदा भयो । विविध राजनीतिक, वैचारिक विषयवस्तुलाई केन्द्रमा राखेर एमाले नेता पोखरेलसँग विचार विन्यास नेटवर्कका    लागि     रविन्द्र ढुंगेलले गर्नुभएको कुराकानी यसप्रकार छ ।                                                                                          विषेशगरि कम्युनिस्टको प्रबल भूमि मानिएको युरोपमा कम्युनिस्ट राजनीतिको जग औद्योगिक मजदुर आन्दोलनको रूपमा रह्यो । चीनमा कम्युनिस्टको खम्बा  किसान आन्दोलनले जब्बर बनायो । नेपालमा राष्ट्रवादी आन्दोलनको जगमै कम्युनिस्ट आन्दोलन फस्टाउयो बढी उचाइमा पुग्यो । कम्युनिस्टका संस्थापक नेता पुष्पलाल श्रेष्ठ कांग्रेसको कार्यालय सचिव थिए । उनले निरन्तर रूपमा भएको भारतीय हस्तक्षेपप्रतिको उदासीनताको कारण आक्रोश जनाउँदै कांग्रेस पार्टी छोडी नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी स्थापना गर्न पुगे । नेपालमा राष्ट्रवाद भन्नु नै भारतीय विस्तारवादविरोधी आन्दोलन हो ?                                                                                          नेपालको आर्थिक, सामाजिक र राजनीतिक संरचनाको बारेमा कमरेड पुष्पलाल श्रेष्ठले सटिक विश्लेषण गर्नु भएको थियो । नेपाली समाजको वर्गचरित्र र वर्गविश्लेषणको सम्बन्धमा  पनि गहन र नयाँ विचार अगाडि सार्नुभएको थियो । आजसम्म नेपाल कम्युनिष्ट आन्दोलनका अध्येताहरुले यसैलाई आधारमानी नेपाल कम्युनिष्ट आन्दोलनको विचारधारात्मक, राजनीतिक र सांगठानिक पक्षको निर्माण गर्दै आएका छन् । नेपालको अवस्थाको बारेमा चित्रण गर्दा नेपाल अर्धउपनिवेशिक, अर्धसामन्ती  मुलुकका रुपमा २००६ सालमा कम्युनिस्ट पार्टी  स्थापना कालदेखि परिभाषित गरिरहेकाछन् । नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीले सामन्तवाद, दलाल नोकरशाही, पूँजिवादको अन्त्य गर्ने उद्देश्य लिएको छ । यसको जगमा स्थापित निरंकुश राजतन्त्रको अन्त्य गरी जनवादी नेपालको स्थापना गर्ने लक्ष्यका साथ कम्युनिष्ट पार्टीले आफ्ना विचार, संगठनलाई अगाडि बढाएको छ । विश्व कम्युनिष्ट आन्दोलनको विश्लेषण त्यस मुलुकको ठोस स्थितिको ठोस विश्लेषण गर्दै त्यहाँको उत्पानदक शक्ति, उत्पादन सम्बन्ध र समाजको वर्ग चरित्रको आधारमा मुलुकको राजनीतिक अवस्था, शासनको स्वरुपको आधारमा तयभएका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय हस्तक्षेप विशेषत साम्राज्यवादको हस्तक्षेप र औपनिवेशिक हस्तक्षेप जस्ता कारणले निर्धारण हुने गरेका  छन् । नेपालको क्रान्तिको चरित्र हाम्रो मुलुकको विशेषताको आधारमा तयहुने विषय हो । नेपालको एकिकरण अभियानमा भारत मार्पmत प्रेवेश गरेको ब्रिटिश साम्राज्यवादको नांगौ हस्तक्षेप, आक्रमणको कारण सुगौली सन्धि ई.सं. १८१५/१६ बाट खुम्चिएको सिमाना हो । नयाँ सिमान सहित सार्मभौमसत्ता,स्वाधिनता, राष्ट्रियअखण्डताको रक्षाको प्रश्न अहंम रहेको छ । त्यसको रक्षा नेपाली पुर्खाले गरे तर अन्तिममा तत्कालिन नेपाली राणा शासकले आफ्नो सत्ता टिकाउन ब्रिटिश शासकको कठपुतली बन्यो । ब्रिटिश साम्राज्यवादलाई रिझाउने प्रतिशपर्धामा गर्‍यो  । नेपाली सेना ब्रिटिशका पक्षमा प्रयोग भएको इतिहास छ । वि.सं. २००७ सालको अन्दोलन र ई.सं. १९५० को नेपाल भारत सन्धिले ब्रिटिश मालिकत्वलाई भारतिय मालिकत्वमा स्विकार गर्ने गरी हस्तान्तरण गर्यो । त्यसैले नेपालको सामाजिक चरित्र अर्धसामन्ती, अर्धऔपनिवेशिक भनी परिभाषित गरियो । नेपालका न्यायप्रेमी जनताको वि.सं. २००७ सालको आन्दोलन पछि भारतिय मध्यस्ततामा राजा, राणा र कांग्रेस सहितको  त्रिपक्षिय सम्झौता मार्फत टुंगो लागे पछि साम्राज्यवादी थिचोमिचो विशेषत भारतिय विस्तारवादको दवदवा रह्यो । नेपालको भौगोलिक अखण्डता र सार्वभौमसत्ताको रक्षाको लागी भारत विरुद्ध लड्नु पर्ने र अर्घऔपनिवेशिक नेपालको अवस्थाबाट मुक्ति दिलाउने अभिभार नेपली कम्युनिष्टको काँधमा आयो । अर्काे तिर सामन्तवादको प्रवक्ता निरंकुश राजतन्त्रको विरोधमा संघर्ष गरी नयाँ नेपालकोस्थापना गर्नुपर्ने अवस्थामा आईपुगकेको कारण नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनको चरित्र राष्ट्रियताको रक्षा, संरक्षण, सम्बर्द्धन र जनवादको प्राप्तीको लागि संघर्ष गर्नुपर्ने विशिष्ट परिस्थिती बन्यो । झट्ट हेर्दा नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनले राष्ट्रवादी स्वरुप ग्रहण गरेको छ । अहिलेसम्म पनि भारतिय सेनाले नेपाली भुभाग लिपुलेक, कालापानी र लिम्पियाधुरामा कब्जा गरी सेनाको क्याम्प नै खडागरी बसेको छ । यसका विरुद्ध हाम्रो देशभक्तिपुर्ण आन्दोलन जारी छ । त्यो भुभाग र सिमा अतिक्रमण भारतबाट नरोकिए सम्म र कब्जा गरेको भुभाग फिर्ता नभए सम्म यो आन्दोलन निरन्तर रहने छ ।                                                                                                                                              इतिहास केलाउँदा वि.सं. २०४६ देखि २०७८ सम्मको समयावधिमा धेरै राजनीतिक परिवर्तनभए / व्यवस्था परिवर्तन भए । यस अवधिमा कुनै पनि नेता जनतालाई सुशासनको प्रत्याभूति दिलाउन खरो उत्रिन सकेनन् । २०७२ को विनाशकारी भूकम्प र त्यसपछिको नाकाबन्दीको बेला निवर्तमान प्रधानमन्त्री ओलीले जुन भूमिका निर्वाह गरेका थिए त्यसबाट हरेक नेपाली जनता उनीप्रति आशावादी थिए र उनको राष्ट्रवादी कदमको खुलेर प्रसंसा गरे ।  २०७४ मा  भएको तीनै तहको निर्वाचनमा जनताले बहुमतको सरकार बन्ने गरी ओली नेतृत्वको पार्टीलाई मतदान गरेका थिए । जनताकोे यो विश्वासमाथि ओलीले कुठाराघात , जनमतको अवमूल्यन गरे । आफ्नो नेतृत्वको पार्टीलाई क्षतविक्षत बनाए । साथै अरु पार्टीहरुलाई पनि तहसनहस पार्न उनी सफल भए । ओलीले अन्ततः देशलाई अँध्यारो भड्खालोमा हाले भन्ने आरोप छ, के ओली नै मुलुकको दुर्गति ल्याउने प्रमुख खलनायकि पात्र हुन् ? वा को को हुन ?                                                                                                                                                           

आनन्द प्रसाद पोखरेल / नेकपा एमाले